Correct Nederlands schrijven | 'Aanhalingstekens'

Daar zit je dan als volwassen vrouw in een ‘grotemensenbaan’. Om te communiceren met anderen maak je vaak gebruik van geschreven tekst, bijvoorbeeld met emails of om je presentatie te onderbouwen. Als volwassen vrouw wordt er van je verwacht dat je foutloos Nederlands schrijft. En dat is nog een behoorlijke struggle af en toe. Twijfel je weleens hoe je aanhalingstekens neerzet en welke je moet gebruiken? Verbeter a la minute je grammaticale kennis met deze tips over aanhalingstekens!

Waarvoor gebruik je aanhalingstekens?

Aanhalingstekens worden gebruikt in de volgende situaties:

Directe rede: Anneloes vroeg: “Is er ook decaf koffie?”
Citaat: Met de woorden “Veel plezier op deze kerstborrel!” eindigde ze haar speech.
Zelfnoemfunctie: Heeft het woord ‘zaken’ meerdere betekenissen?
Een bepaalde betekenis geven aan een woord: We kunnen deze ‘zaken’ helaas niet meenemen in het budget.
Ironie of cynisme: Die ‘behulpzame’ klantenservice medewerker heeft me niet verder kunnen helpen.
Vermelden van een naam: De website ‘LotteLust’ specialiseert zich in content over vrouwen en seksualiteit.

In de Nederlandse grammatica gebruiken we ‘enkele aanhalingstekens’ en “dubbele aanhalingstekens” in teksten. Het kan soms lastig zijn te achterhalen welke variant je nodig hebt. Aan de hand van onderstaande voorbeelden is het verschil te zien.

‘Enkele aanhalingstekens’

Enkele aanhalingstekens worden gebruikt om woorden extra te benadrukken. Bijvoorbeeld omdat je het uitlicht in een zin of omdat je een woord zelfbedacht hebt.

Het platform richt zich vooral op ‘vrouwen’ en bevat onderwerpen omtrent ‘carrière’.
Wij vinden het belangrijk om over ‘vrouwenzaken’ te schrijven.

“Dubbele aanhalingstekens”

Voor letterlijke citaten, zoals een gesproken zin in een tekst, gebruiken we dubbele aanhalingstekens. Het is trouwens ook mogelijk om enkele aanhalingstekens voor citaten te gebruiken, maar dit zien we nauwelijks terug in teksten.

Laura zei tegen Nikki: “De volgende keer wil ik dat je je aan de deadline houdt.”
In de presentatie stond overduidelijk beschreven: “De dresscode is business casual”.

Twee in één

Soms komt het voor dat de twee typen aanhalingstekens in dezelfde zin voorkomen. Dit gebeurt wanneer er een citaat wordt gegeven en in het citaat een woord benadrukt wordt.

De manager vroeg aan haar team: “Wie hebben er ‘ja’ geantwoord op de vraag?”

Sarcasme in een zin

Soms worden aanhalingstekens gebruikt om aan te geven dat je iets juist niet bedoelt. Bijvoorbeeld omdat het om een sarcastische zin gaat.

Ik kijk met ‘veel plezier’ teksten vol met fouten na.

Waar plaats je de aanhalingstekens in de zin?

Wanneer je weet wanneer je de goede variant gebruikt, komt het volgende probleem alweer om de hoek kijken: waar zet je de punt nou weer neer? De volgende regels zijn handig om in je werkgeheugen op te slaan:

Er komt nooit een spatie na de beginaanhalingstekens én voor de eindaanhalingstekens, check maar hoe ‘gek’ dat eruit ziet:

Er staat” niet storen ” op de deur.
Er staat “niet storen” op de deur.

Een punt, vraagteken, uitroepteken of komma komt voor het aanhalingsteken wanneer deze onderdeel is van de geciteerde tekst.

Valérie zegt: “Dat is mijn werkplek.”
“Staat de lunch al klaar?”, vraagt Mariëlle. (de komma is niet verplicht)
“Let op je taalgebruik!” zei ze op waarschuwende toon.

Een punt, vraagteken of komma komt na de aanhalingstekens wanneer deze geen onderdeel is van de geciteerde tekst.

“Ik geloof”, begon Lisa, “dat Guus niet met opzet zijn afspraak heeft gemist.”
In de email stond: “De vergadering begint om 16.00 uur”.

Gebruik je hoofdletters of kleine letters bij een citaat?

Als de hele zin geciteerd wordt, begint het citaat met een hoofdletter.

Nikki riep: “Dat is slecht een deel van het hele verhaal!”

Als een deel van de zin geciteerd wordt, begint het citaat met een kleine letter.

Straks na mijn verlof is alles weer “gewoon normaal”, dacht Anneloes.

Bij een onderbroken citaat komt de komma binnen de aanhalingstekens en volgt een kleine letter bij de rest van het citaat.

“Om ter zake te komen,” begon ze de onderhandeling, “ik vind het voorgestelde bedrag wat te hoog gegrepen.”

De hele geciteerde zin is: ‘Om ter zake te komen, ik vind het voorstelde bedrag wat te hoog gegrepen.’ In deze zin staat al een komma.

“Waarom”, vervolgde ze, “denk je dat je dat salaris verdiend?”

De hele geciteerde zin is: ‘Waarom denk je dat je dat salaris verdiend?’ In deze zin staat geen komma, daarom komt de komma achter de aanhalingstekens.